Yatırım araçlarının sayısı arttı. Ama küçük yatırımcı para konusunda çok dikkatli değil. Yatırım öncesi bunları dikkate almak yararınıza olabilir
Daha 50 yıl öncesinde parayı "elin kiri", ticareti ikinci sınıf bir uğraş olarak gören insanlarımız artık paradan para kazanmanın tadını aldı. 1980 öncesinde ikiyi üçü geçmeyen yatırım araçlarının sayısı günümüzde 15 ten fazla. Ancak para ile ilgili konularda henüz yeteri kadar dikkatli değiliz.
Pazarda bir kilo domates alırken sergilediğimiz dikkat ve ihtiyatı, tüm hayatımızın birikimini değerlendirirken gösteremiyoruz. Hayatında hiçbir konuda aşırılığa kaçmayan, mazbut ve dengeli bir kişi, iş paraya gelince hesabı şaşırıveriyor. Sermayeyi kediye yüklememek için yatırımın şu kural ve ilkelerini hep akılda tutmak gerekiyor:
1- Yüksek kazanç alternatifi önünüze çıkınca Kâr kudurunca, sermayeyi yer atasözünü hatırlayın. Kazanç hayali ile sağduyunuzu, kontrolunuzu kaybetmeyin. Atalarımız ne güzel söylemiş: para seni kazanmasın, sen parayı kazan. Kılavuzu aşırı kazanç hırsı olan kişi zarardan kurtulamaz. Kazanç yükseldiğinde riziko da artar. Açgözlü olmayın ve hırsınıza gem vurun.
2- Riskin dağıtılması ve azaltılması konusunda yüzyıllardır geçerli olan Çin atasözü ise hep rehberiniz olsun: "Tüm yumurtalarını aynı sepete koyma." Hele söz konusu para, yılların birikimi olan ikramiye veya kıdem tazminatı ise risk dağıtımında çok daha dikkatli olun.
3- Geçen yüzyılın en büyük yatırım uzmanı sayılan Benjamin Graham şöyle demişti: "Hisse senedine yatırımın en akıllıca olanı iş hayatındaki yatırımlara en çok benzeyenidir." Örneğin yeterli paranız olduğunda bir benzin istasyonunu açmanın kazanç getireceğini düşünüyorsanız, akaryakıt üretimi ve dağıtımı yapan şirketlerin hisse senedini almanız akılcı bir iş olur.
4- Zamanının büyük bölümünü veremiyorsanız spekülasyon yapmayın. Al-satla kısa vadede yüksek kazanç sağlama hayali kurmayın. Çay molasında yatırım kararı alınmaz. Esas mesleğini ihmal edip, ekrandan yatırım aracının seyrini devamlı izleyenler, Dimyat a pirince giderken evdeki bulgurdan da olabilir.
5- İsmi yabancı dilde olan bir yatırım aracının yakınından bile geçmeyin. Size karmaşık gelen bir kazanç önerisine sırt çevirin. Yaşayan en büyük yatırımcı Warren Buffet, "Risk, ne yaptığınızı bilmediğinizde kapınızı çalar" diyor. Bu nedenle bilginizi artırmaya bakın. Eğer siz eğitimin, bilginin pahalı ve yorucu olduğunu düşünüyorsanız, cehaletin ne kadar masraflı ve üzücü olduğunu görünce aklınız başınıza gelecek.
6- Normal faiz yerine yatırım aracının bileşik (mürekkep) faizi ile reklam yapanlara kuşku ile bakın. Çünkü bileşik faiz hesabı, örneğin üç ay için geçerli olacak koşulların tüm yıl içinde devam edeceği varsayımına göre yapılır. Üç ay sonra durumun değişeceğini düşünüyorsanız, vade sonu faize göre yatırım yapın.
7- Bir yatırım aracını ucuzken alıp, fiyatı yüksekken satın. Ancak korku, ihtiyat, hırs, tamah gibi insani duygular ve sürüye uyma güdüsü bu yalın kuralı hayata geçirmeyi engeller. Kendi zaaflarının ve erdemlerinin bilincinde olanların bu kuralı uygulama şansları daha yüksektir.
8- Bir yatırım aracını satan kuruluşun önünde kuyruk oluşmuşsa sakın alıma geçmeyin. Siz kalabalığı izlediğinizde arkanıza hiç bakmayın. Çünkü arkanızda kimse olmayacaktır. Bu nedenle boş alana deplasman yapmaya ve herkes Mersin e giderken siz tersine gitmeye bakın. Eşiniz kendi hesabına bir yatırım aracına yöneldiğinde, siz kendi portföyünüzdekileri elden çıkarın.
9- Takım elbisesinin değeri, sizin portföyünüzün değerinin dörtte birini aşan bir yatırım uzmanına güvenmeyin. Çünkü pahalı zevkleri olan kişiler önce kendi çıkarını düşünür. Uzmanın ilk önerdiği fırsat, genellikle ona en çok kazandıran alternatif olacaktır. Hemen "evet" demeyin.
10- "Churchill finali"ne dikkat edin! Bazı yatırım uzmanları araçların hem olumlu hem de olumsuz yönlerini güveninizi kazanacak şekilde size sunar. Son karar sizin sağduyunuza ve sezginize sunulmuş gibidir. Ama uzman, olumlu yönleri öyle ustalıkla öne çıkarır ki riskler unutuluverir.
11- Türkiye de gayrimenkulü çözüp, menkule bağlamayın. 1982 Bankerler krizi sırasında evlerini, arsalarını satıp faize hücum edenlerin elinde ne faiz kaldı ne emlak. Borç alarak yatırım yapmak emanet parayla kumar oynamak kadar tehlikelidir.
Key word: yatırım, kısa zamanlı, kazanç, bitcoin, faiz, banka