"Suçlarla
mücadeleyi nasıl başardın" sorusuna New York'un efsane Belediye Başkanı
Giuliani'nin cevabı şöyle olmuştu..
"Metruk bir bina düşünün. Binanın
camlarından biri bile kırılsa, o camı hemen tamir ettirmezseniz, çok kısa
sürede, oradan geçen herkes bir taş atıp, binanın tüm camlarını kırar. Ben ilk
cam kırıldığında hemen tamir ettirdim. Bir elektrik direğinin dibine ya da bir
binanın köşesine, biri, bir torba çöp bıraksın.
O çöpü hemen oradan
kaldırmazsanız, her geçen, çöpünü oraya bırakır ve çok kısa bir sürede dağlar
gibi çöp birikir. Ben ilk konan çöp torbasını kaldırttım."
Bir sokağın suç
bölgesine dönüşme süreci önce tek bir pencere camının kırılmasıyla başlıyor.
Çevreden tepki gelmez ve cam hemen tamir edilmezse, oradan geçenler o bölgede düzeni
sağlayan bir otorite olmadığını düşünüyor, diğer camları da kırıyorlar.
Ardından daha büyük suçlar geliyor; bir süre sonra o sokak, polisin giremediği
bir mahalleye dönüşüyor.
Bunu anlayan New York polisi, önce küçük suçların
peşine düşmüş. Metroya bilet almadan binenleri, apartman girişlerini tuvalet
olarak kullananları, kamu malına zarar verenleri, hatta içki şişelerini yola
atanları bile yakalayıp haklarında işlem yapmış.
Polis bu kararlılığıyla
"Küçük müçük, bizim için hiç fark etmez; bu sokağın, metro istasyonunun
veya mahallenin suç üreten bir bölge olmasına izin vermeyeceğiz" demiş.
"
Kırık Cam Teorisi" ABD'li suç psikologu Philip Zimbardo'nun 1969'da
yaptığı bir deneyden ilham alınarak geliştirilmişti.
Zimbardo, suç oranının
yüksek olduğu, yoksul Bronx ve daha yüksek yaşam standardına sahip Palo Alto
bölgelerine birer 1959 model otomobil bıraktı.
Araçların plakası yoktu,
kaputları aralıktı. Olup bitenleri gizli kamerayla izledi.
Bronx'taki otomobil
üç gün içinde baştan aşağıya yağmalandı. Diğerine ise bir hafta boyunca kimse
dokunmadı.
Ardından Zimbardo ile iki öğrencisi, sağlam kalan otomobilin yanına
gidip çekiçle kelebek camını kırdılar. Daha ilk darbe indirilmişti ki çevredeki
insanlar (yani zengin beyazlar) da olaya dahil oldular.
Birkaç dakika sonra o
otomobil de kullanılmaz hale geldi. "Demek ki" diyordu Zimbardo, "İlk
camın kırılmasına, ya da çevreyi kirleten ilk çöpe, ilk duvar yazısına izin
vermemek gerek. Aksi halde kötü gidişatı engelleyemeyiz."